ZAMAN DAMGASI NEDİR, NASIL KULLANILIR?

Zaman damgası, özel bir veri parçasının belirlenen bir tarih ve zamanda mevcut olduğunun doğrulanmasına yardımcı olur.

Açık anahtar şifrelemesi kullanan zaman damgası sunucusu verinin o tarihte var olduğunu ve değiştirilmediğini doğrular.

Elektronik ticaret ve devlet hizmetlerinde bir anlaşmanın onaylandığı veya bir ödemenin yapıldığı gibi önemli işlemlerin gerçekleştiği tarih ve saatlerin doğrulanması kritik bir öneme sahiptir. Aynı zamanda yeni bir çizim, tasarım, fotoğraf, fikir, araştırma, formül, algoritma veya kitap gibi, telif hakkı talep edilen her türlü dijital içerik için de zaman damgası kullanılabilir.

5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu’na istinaden zaman damgası bir elektronik verinin oluşturulduğu, değiştirildiği, iletilen, teslim alınan veya saklandığı zamanı belirlemek için kullanılır. Elektronik sertifika hizmet sağlayıcısının elektronik imza ile onayladığı kayıt olarak tanımlanır. Gelin birlikte zaman damgasının ne olduğundan ne işe yaradığına, kullanım alanlarından kullanım amaçlarına tüm konuları birlikte irdeleyelim.

Zaman Damgası Nedir?

Zaman damgası, bir veri kümesinin ne zaman oluşturulduğunu belgeleyen bir kayıttır. Dijital işlemlerde bir belgenin veya verinin ne zaman değiştirildiğini veya oluşturulduğunu kesin olarak saptamanın bir yöntemidir. Güvenilir bir zaman damgası hizmeti tarafından verilen zaman damgası genellikle kriptografik imzaları barındırır. İlgili belge veya verinin oluşturulma anını matematiksel bir doğrulama ile kanıtlar.

Zaman damgası özelliklerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

• Zaman damgası belgelerin ve verilerin oluşturulduğu anı kaydeder.
• Belgelerin değiştirildiği anları kaydeder.
• Bilgilerin bir sonraki zaman diliminde değişikliğe uğramadığını da teyit eder.
• Çift yönlü işlevsellik zaman damgasını hukuk, finans ve sağlık gibi alanlarda hayati bir güvenlik aracı haline getirir.
• Zaman damgası tarafından sunulan güvenlik elektronik verilerin manipülasyondan korunmasına katkıda bulunur.
• Dijital işlemlerin güvenilirliğini ve doğruluğunu pekiştirir.
• İlgili tüm taraflar arasında açıklığı destekler.
• Olası uyuşmazlıkların çözümünde önemli bir rol oynar.

Zaman Damgası Ne İşe Yarar?

Zaman damgası elektronik belgelerin ve diğer veri türlerinin güvenliğini, tamamlılığını ve sabitliğini temin eder. Elektronik belgelerde yapılan işlemlerin gerçekleşme zamanlarını doğrulayarak bu belgelerin meşruiyetini ve güvenilirliğini pekiştirir. Hukuki süreçler ve finansal işlemler gibi zaman hassasiyeti olan durumlarda büyük önem taşır.

Zaman damgasının kullanım yelpazesi geniştir. Teknolojinin ilerlemesiyle daha da farklılaşmaktadır. Finansal işlemler, hukuki sözleşmeler, dijital faturalandırma, sağlık kayıtları ve bilimsel çalışmalar, zaman damgasının sıklıkla tercih edildiği başlıca alanlardır. Zaman damgası belirttiğimiz sektörlerdeki işlemlerin gerçekleşme anını net bir biçimde kaydeder. Denetimlerde ve anlaşmazlıklarda güvenilir bir referans sağlar. Blok zinciri gibi dağıtık defter teknolojilerinde işlem kayıtlarının güvenliğini ve doğruluğunu artıran kritik bir işleve sahiptir.

Zaman Damgası Nasıl Çalışır?

Zaman damgası bir olayın ya da işlemin ne zaman gerçekleştiğini gösteren dijital bir veri parçasıdır. Saat, dakika, saniye, gün, ay ve yıl gibi zaman ölçülerini barındırır. Fiziksel bir nesne olmayıp bir hesap oluşturarak ve kontör satın alarak dijital işlemlerinizde kullanılır. Zaman damgası işlemlerinize dijital bir iz olarak eklenir.

Zaman damgası uygulama sürecini aşağıdaki adımlar şeklinde sıralayabiliriz:

1. Zaman damgası istemcisi, damgalanacak belgenin hash değerini (özetini) oluşturur.
2. Oluşturulan hash değeri, Zaman Damgası Sunucusu’na iletilir.
3. Tarih ve saat bilgileri doğrudan uydu sinyallerinden alınarak, hash değeri ile birlikte belgeye eklenir.
4. Her bir zaman damgası, kendine özgü bir seri numarası ile tanımlanır.

Zaman Damgası Kullanım Alanları

Elektronik ortamlarda zaman damgası içermesi gereken her türlü elektronik başvuru, rapor, anlaşma ve benzeri elektronik verilerde kullanılabilir. Aşağıdaki gibi çeşitli devlet uygulamalarında etkin bir rol oynar:

• E-Devlet Projeleri
• Kayıtlı Elektronik Posta (KEP)
• ASBİS
• E-Defter
• E-Fatura
• E-Arşiv
• Elektronik Belge Yönetim Sistemleri

Belirttiğimiz bu sistemler elektronik verilerin doğrulanması ve güvenliğinin sağlanmasında zaman damgasının önemini vurgular.

Paylaştığımız uygulamaların kullanımının yanında aşağıdaki kullanım alanlarında da oldukça yaygındır:

Yasal Belgeler

Hukuk sektöründe belgelerin yaratılma, değiştirilme ve imza atılma zamanları kritik öneme sahiptir. Zaman damgası yasal belgelerin meşruiyetini ve güvenliğini temin etmede kilit bir rol oynar. Belgelerde gerçekleştirilen herhangi bir değişiklik, zaman damgası ile kayıt altına alınır. Hukuki işlemlerde ve adli kararlarda belgelerin doğruluğuna dair kesin bir delil sunar.

Elektronik İmza

Elektronik imza dijital belgelerin onaylanması ve doğrulanmasında temel bir araçtır. Zaman damgası ile birleştirildiğinde belgenin ne zaman imzalandığını açıkça belirtir. Yapılan kombinasyon imzalı belgenin yasallığını ve bütünlüğünü ispatlar. Yasal işlemler ve anlaşmazlıklar sırasında hayati bir öneme sahiptir.

Finansal İşlemler

Zaman damgaları finans dünyasında kritik bir işleve sahiptir. Finansal işlemler sıklıkla kesin bir zaman çizelgesine bağlıdır. Zamanlamaların doğrulanması özellikle uyuşmazlık hallerinde hayati önem taşır. Zaman damgası kullanımı işlemlerin ne zaman gerçekleştiğini saniyesine kadar belirleyerek işlem sırasının doğruluğunu temin eder. İşlemlerin açıklığını artırırken aynı zamanda finans kuruluşları, müşteriler ve düzenleyici otoriteler arasında güven oluşumuna katkıda bulunur.

E-Sağlık Kayıtları

Sağlık alanında hasta kayıtlarının korunması ve mahremiyeti son derece önemlidir. Zaman damgaları e-sağlık kayıtlarının ne zaman oluşturulduğunu ve ne zaman değiştirildiğini net bir biçimde gösterir. Kayıtların doğruluğunu ve sabitliğini muhafaza eder. Hasta verilerinin doğruluğunu güçlendirir ve kayıtlarda yanlışlıkla ya da kasıtlı meydana gelebilecek değişikliklere karşı bir güvenlik katmanı oluşturur.

Biyometrik İmza

Biyometrik imza en güvenilir ve yaygın kullanılan elektronik imza çözümlerinden biridir. Bu teknoloji, imzanın kişiye özgü olup başkaları tarafından taklit edilemeyen X, Y, Z koordinatları, eğim, basınç, hız ve ivme gibi özelliklerini kaydeder. Biyometrik imza teknolojisi tarafından sağlanan kurumsal sertifika ve zaman damgası ile güvence altına alınan süreçler yasal olarak ıslak imza gerektirmeyen tüm evrakların dijital ortama taşınmasını mümkün kılar.

Zaman Damgasının Avantajları ve Dezavantajları

Zaman damgasının kullanımının avantajları ve dezavantajlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Avantajları:

• Zaman damgası belgenin oluşturulduğu tarihi ve saatini net bir şekilde kaydederek, belgenin güncelliğini ve bütünlüğünü korur.
• Belge üzerindeki sahtecilik, değiştirme ve kopyalama gibi istenmeyen eylemleri engeller.
• Belge işleme süreçlerini hızlandırarak belge sahiplerinin zamanlarını daha etkili kullanmalarına olanak tanır.
• İmza atan kişinin kimliğini doğrulayarak, belgenin doğru kişiye ve zamanda ulaştırılmasını sağlar.

Dezavantajları:

• Zaman damgası servisleri ücretli olabilir ve bu, küçük işletmeler veya bireysel kullanıcılar için ek bir maliyet oluşturabilir.
• Zaman damgası eklemek, belge imzalama ve gönderme sürecine ek adımlar ekleyebilir, bu da genel iş akışını yavaşlatabilir.

Zaman Damgasının Kullanım Amaçları

Zaman damgası e-devlet ve e-ticaret başta olmak üzere özel sektördeki uygulamaların tamamlanma ve onay anlarını net bir şekilde tespit etmek için kullanılır. Özellikle Kayıtlı Elektronik Posta (KEP), e-Fatura, e-Defter, e-Arşiv gibi sistemlerin yanı sıra EBYS, ASBİS, TİTCK, YGM gibi kamu projeleri ve özel sektör projelerinde de zaman damgası vazgeçilmez bir rol oynamaktadır.

Zaman damgası fikirlerin ve eserlerin orijinalliğini ve üretildikleri andan itibaren herhangi bir değişikliğe uğramadıklarını kanıtlamak için tasarımcılar, mimarlar, müzik ve söz yazarları, senaristler, doktorlar ve avukatlar gibi çok geniş bir profesyonel yelpazede kullanılır. Eserlerin zaman içindeki bütünlüğünü ve güvenilirliğini sağlamada kritik bir öneme sahiptir.

Zaman Damgalama Kullanmanın Faydaları

Eser Sahipliğini Kanıtlama

Dijital eserlerin sahipliğini kanıtlamada zaman damgası kullanımı eserin (şarkı, beste, tasarım, yazılım vb.) zaman damgası atıldığı tarihte sizin mülkiyetinizde olduğunu gösterir. Bu ileri tarihlerde eserin sahipliği iddialarına karşı etkili bir savunma sağlar.

Hukuki Delil ve İspatlama

Bir dokümanın ya da dosyanın belirli bir tarih ve saatte mevcut olduğunun ispatında zaman damgası kullanılır. Örnekle açıklamak gerekirse bir sözleşmenin oluşturulma zamanını ya da bir fikri mülkiyet hakkının ne zaman kaydedildiğini belgelemek amacıyla zaman damgasından yararlanılabilir. Hukuki uyuşmazlıklarda kanıt olarak sunulacak materyaller için yasal bir temel oluşturur.

Verilerin Doğrulanması

Zaman damgası bir belgenin veya iletişimin orijinal olduğunu ve zaman içinde değişikliğe uğramadığını doğrular. Verilerin kazara ya da kasıtlı olarak manipüle edilip edilmediğini belirlemek ve güvenilirliği garanti altına almak amacıyla kullanılır.

Arşiv ve Düzenleme Kronolojisi

Zaman damgası belge veya iletişimleri kronolojik sıraya dizmek ve gelecekteki kullanım için organize etmek amacıyla da kullanılır. Özellikle geniş veri setleri veya dokümanlarla uğraşan organizasyonlar için, arşivleme ve düzenleme süreçlerini basitleştirir.

İletişim Doğruluğu

E-postalar, mesajlaşma programları ve diğer iletişim platformlarında, mesajların gönderildiği sıra ve zamanı belirlemek amacıyla zaman damgası kullanılabilir. İletişim kayıtlarının doğruluğunu ve sıralamasını korumak için etkili bir yöntemdir.

İş Süreçlerinin Denetimi

Zaman damgası iş süreçlerini takip etmek ve denetlemek için sıkça kullanılır. Örnek olarak bir projede ya da iş akışında hangi işlemlerin ne zaman gerçekleştiğini ya da belirli bir görevin hangi tarihte tamamlandığını kaydetmek için zaman damgasından faydalanılır. Bu uygulama projelerin gelişimini gözlemlemek, iş akışlarının etkinliğini ölçmek ve bunları raporlamak için kritik bir bilgi kaynağıdır.

Zaman Damgası Doğruluğunun Kontrolü

Zaman damgasının doğruluğunu kontrol etmek için elektronik imza doğrulama aracına ihtiyaç duyulur. Özel geliştirilmiş entegrasyon çözümü ve diğer yazılım çözümleriyle ilgili daha fazla bilgi almak için zaman damgasını aldığınız kurumun e-posta adresi üzerinden ya da telefon numarasından iletişime geçmelisiniz.

Zaman Damgası Hizmetlerinin Temel Unsurları

Zaman damgası hizmetleri esas olarak iki ana unsurdan meydana gelir:

• Teknik bileşen, zaman damgasının oluşturulmasını sağlar.
• Sistem lojistiği, zaman damgasının üretimini yönetir, izler ve denetler.

Bu iki bileşen, zaman damgası hizmetlerinin etkin ve güvenilir bir şekilde çalışmasını temin eder.

Zaman Damgası Nasıl Kullanılır?

Zaman damgasını kullanmak için özel imzalama ve damgalama yazılımlarına ihtiyaç duyulur. Bu tür programlar sayesinde belgeleriniz, sözleşmeleriniz, banka talimatlarınız gibi elektronik verilerinize zaman damgası eklemeniz mümkündür.

Zaman damgası kontör sistemi ile çalışır. Her bir elektronik belgeye eklenen zaman damgası için belli bir kontör miktarı kullanılır. E-Defterler için zaman damgası zorunlu olmamakla birlikte isteğe bağlı olarak eklenebilir. Zaman damgası sayfa sayısına göre değil her bir E-Defter için bütün olarak uygulanır. Her E-Defter başına bir kontör düşülür. Tüm bilgisayar dosyalarına elektronik veri olarak zaman damgası eklenebilir.

E-Defter sisteminde bir aksaklık meydana geldiğinde veya yüklenmeye çalışılan beratlar GİB E-Defter sistemine aktarılamadığında belgelere Mali mühür ile birlikte zaman damgası eklenmesi gereklidir. Sorun çözüldüğünde zaman damgası ile saklanan beratlar yeniden E-Defter sistemine yüklenmelidir. Zaman damgası eklenmiş beratlar, yasal süreler içinde oluşturulduğunu kanıtlamak amacıyla kullanılır.

Zaman damgasının E-Defter’de nasıl kullanıldığına dair bilgileri aşağıdaki başlıktan bulabilirsiniz.

Zaman Damgası e-Defter’de Nasıl Kullanılır?

E-Defter için kullanılan zaman damgası, E-Defterin ne zaman oluşturulduğunu kesin bir biçimde tespit etmek ve belirtilen tarih ve saat sonrasında içeriğin değiştirilmediğini doğrulamak amacıyla kullanılır. Zaman damgası E-Defter onayının bir bölümü olarak Gelir İdaresi Başkanlığı’na iletilir. E-Defterin geçerliliği ve tamamlığı sağlanır. E-Defter işlemlerinde zaman damgası kullanımı muhasebe kayıtlarının güvenilirliğini ve kesinliğini artırır. İşletmelerin ve denetçilerin bu kayıtlara olan güvenini pekiştirir.

Zaman Damgası ve Loglama Arasındaki İlişki

Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında yer alan Kişisel Veri Güvenliği Rehberi’nde Teknik Tedbirler bölümünde loglama bulunur. Sistemle ilişkili olayların otomatik olarak kaydedilmesi ve zaman damgası ile sertifikalandırılması işlemidir. Zaman damgası ile sertifikalandırılan log kayıtları dijital etkinliklerin saklanmasını ifade eder. Örnek vermek gerekirse güvenlik duvarı kullanılarak internete erişildiğinde hangi tarih ve saatte, hangi IP adresinden hangi web sitesine girildiği log kayıtlarına işlenir. Loglama sadece güvenlik duvarlarıyla değil, çeşitli yazılım, donanım ve diğer sistemler aracılığıyla da gerçekleştirilebilir. Siber suçların belirlenmesi ve yönetilmesinde loglama ve zaman damgası hayati bir öneme sahiptir.

Zaman Damgası ve Bordro Arasındaki İlişki

İş Kanunu’nun 37. Maddesi gereğince işverenlerin çalışanlara, ücret ödemelerini gösteren ve imzalı bir belgeyi vermesi gerekmektedir. Aynı kanun çalışanın maaş çizelgesini aldığını ve kabul ettiğini kanıtlama sorumluluğunu işverene yükler. Islak imza ile maaş bordrolarının teslimi ya da e-posta yoluyla gönderilmesi hem iş yükü hem de gizlilik ve güvenlik açısından sorunlar yaratmaktadır. Zaman damgası kullanarak dokümanları onaylayan bordro yazılımları sayesinde bu zorlukların üstesinden gelmek mümkündür. İşletmeler operasyonel maliyetleri düşürebilir ve kâğıt, sarf malzemeleri, ekipman ve dağıtım gibi gizli maliyetlerden tasarruf edebilirler.

Zaman Damgası ve Blockchain Teknolojisi Arasındaki İlişki

Blockchain’de zaman damgası blokların yaratıldığı ve içindeki işlemlerin yapıldığı anı kaydetmek için kullanılan bir yöntemdir. Her bir blok içinde barındırdığı işlemleri ve diğer kritik bilgileri toplayıp, bir zaman damgası ile mühürlenerek zincire eklenir. Blokların belirli bir düzende ve zaman çizelgesine uygun olarak sıralandığını ve birbirini takip ettiğini doğrular.

Zaman Damgası Kullanmak Zorunlu Mudur?

Telekomünikasyon otoritesi erişim ve yer sağlayıcılarına faaliyet izni verme sürecindeki yönergeler, kuruluşlara zaman damgası kullanımını mecburi tutmaktadır. Hastaneler, oteller, üniversiteler, restoranlar, internet kafeler ve küçük işletmeler gibi genel internet erişimi sunan mekanların kullanılan verilerin ne zaman kullanıldığını zaman damgası aracılığıyla kaydetmeleri gerekmektedir.

Zaman Damgası Nasıl Temin Edilir?

Zaman damgası edinmek için Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından onaylanmış Elektronik Sertifika Hizmet Sağlayıcıları (ESHS) kullanılabilir. ESHS şirketleri zaman damgası hizmetlerine erişim sağlamak amacıyla API’ler sunar. Zaman damgası hizmetleri genellikle her işlem için belirli bir ücret karşılığında sağlanır.

Zaman Damgası Fiyatları Ne Kadar?

Zaman damgası hizmetleri genellikle 1000’lik paketler şeklinde sunulur. Yoğun olarak kullanılan bir elektronik veri türüdür. Zaman damgası adet bazında satılır ve tükendiğinde yeniden satın alabilirsiniz. Toplu ve kurumsal alımlar için resmi kurumlarla iletişime geçebilirsiniz. Zaman damgası alımı için gerekli olan faaliyet belgesi gibi belgeleri gönderdiğinizde sunucu ve şifre bilgileriniz e-posta yoluyla size iletilir. Bu aşamadan sonra hangi sistemde kullanmak isterseniz kurumdan destek alabilirsiniz. Eğer zaman damgası için bir yazılımınız yoksa bunu da satın aldığınız kurumdan temin etmelisiniz. Zaman Damgası ve Elektronik İmza fiyatları hakkında bilgi almak için resmi kurumlarla iletişime geçip teklif almalısınız.

Zaman Damgası İmza Yerine Geçer mi?

Zaman damgası ve elektronik imza farklı işlevlere sahip oldukları için birbirlerinin yerine kullanılamazlar. Elektronik imzalar imza atılan kişinin kimliğini onaylarken, zaman damgası belgenin ne zaman oluşturulduğunu belgeler. Bu nedenle her ikisi bir arada kullanıldığında belgenin hem oluşturulma zamanı hem de düzenleyen kişinin kimliği doğrulanmış olur.